Zimne prysznice - wpływ na zdrowie, efekt hormezy, odporność organizmu

Zimne prysznice i kąpiele przewijają się w źródłach medycznych, popularnonaukowych, czy nawet popkulturowych. Różne osoby zarówno ze świata naukowego, jak i spoza niego (choćby niektórzy sportowcy, podróżnicy czy celebryci) polecają stosowanie tego rodzaju hydroterapii. Mówi się o szerokim spektrum działania, jak jednak jest w rzeczywistości?

Hormeza

Jest to termin odnoszący się do zjawisk lub substancji, które w dużych dawkach są szkodliwe dla człowieka, natomiast w małych mają korzystny wpływ. Można to określić jako popularne „co cię nie zabije to cię wzmocni”. Najprościej ujmując, mała, kontrolowana dawka może pobudzić układy organizmu do działania, dzięki czemu poprawia się jego funkcjonowanie. W odniesieniu do układu odpornościowego najprostszym przykładem jest działanie szczepionek (martwe lub osłabione organizmy patogenne znajdujące się w szczepionkach powodują wytworzenie w organizmie odporności, natomiast gdyby dostały się do niego żywe patogeny spowodowałyby one chorobę np. odrę). Przyjmuje się, że zimne prysznice lub kąpiele, w kontrolowanej ilości przyczyniają się do poprawy odporności. Kontakt z zimnem powoduje uruchamianie funkcji nerwowych układów: współczulnego i przywspółczulnego.

Adaptacja do stresu oksydacyjnego

Organizm człowieka posiada wiele mechanizmów obronnych, jednym z nich jest niszczenie zagrożeń za pomocą wolnych rodników. Z każdej strony można słyszeć, że wolne rodniki są szkodliwe i po części jest to prawdą – mogą one przeciwdziałać czynnikom chorobotwórczym, jednak gdy jest ich zbyt dużo, mogą występować szeroko zakrojone negatywne skutki. Stresem oksydacyjnym jest sytuacja, gdy zaburzona zostaje równowaga między ilością reaktywnych form tlenu a możliwością ich redukcji. Ma to znaczenie przy rozwoju różnych chorób, na przykład miażdżycy, chorobie Alzheimera. Zimne prysznice mogą przyczyniać się do wzrostu adaptacji organizmu do stresu oksydacyjnego. Oznacza to, że poprawia się jego zdolność do przeciwstawiania się niszczącemu działaniu wolnych rodników tlenowych. Ponadto wzrasta produkcja glutationu, który jest jednym z najsilniejszych przeciwutleniaczy.

Wpływ na naczynia krwionośne, działanie przeciwbólowe

Pod wpływem niskiej temperatury następuje skurcz tkanki podskórnej i naczyń krwionośnych (zwężenie). Jest to zachowanie odruchowe zapobiegające utracie ciepła przez organizm. Zmniejsza się przewodnictwo nerwowe, a także uwalnianie mediatorów bólu. Następną fazą reakcji na zimno jest powrotne rozszerzenie naczyń i zwiększenie ukrwienia skóry, zwiększony w ten sposób przepływ krwi podnosi temperaturę. Można więc wnioskować, że zimne prysznice działają przeciwbólowo, a także mają korzystny wpływ na na układ krwionośny.

Regeneracja po wysiłku – najnowsze badania naukowe

W kwietniu 2018 roku na łamach czasopisma Frontiers in Physiology opublikowano metaanalizę dotyczącą wpływu różnych metod regeneracji na organizm. Jest to najdokładniejsza metoda badania, polegająca na analizie wcześniejszych publikacji, w tym wypadku na przestrzeni ponad 70 lat. Porównywano 10 najpopularniejszych metod regeneracji, w tym zanurzenie w zimnej wodzie (cold water immersion, można domyślać się, że zimny prysznic może w pewnym stopniu działać tak jak pełne zanurzenie) oraz zimno – ciepłe prysznice (contrast water therapy). W przypadku zimnej wody zanotowano znaczący wpływ na spadek odczuwanego zmęczenia, szczególnie po intensywnym wysiłku (na przykład po zawodach, rywalizacji) oraz zmniejszenie DOMS (opóźniona bolesność mięśni, popularnie interpretowana jako zakwasy, występująca około dobę po wysiłku). Stosowanie naprzemiennie zimnej i ciepłej wody wpłynęło natomiast na bolesność mięśni, ale nie na zmęczenie. Inną korzystną obserwacją był spadek stężenia kinazy kreatynowej we krwi (służy ona do oznaczania rozpadu mięśni) oraz zmniejszenie odczuwanych dolegliwości bólowych.

„Wszyscy posiadamy moc uleczania – wewnętrznego doktora, tyle tylko, że zapomnieliśmy o tym”

Postacią, o której warto wspomnieć przy okazji tematyki zimna, jest Wim Hof znany jako „Człowiek lodu”. W wieku 7 lat zasnął na śniegu, przez co doznał hipotermii, a zdarzenie to odbiło się na jego życiu – kilka lat później, jak sam mówi, odczuwając wewnętrzną potrzebę zaczął pływać w zimnej wodzie, chodzić boso po śniegu, robił rzeczy, które normalnie doprowadzają człowieka do hipotermii lub wychłodzenia. W 2007 roku podjął próbę zdobycia Mount Everestu mając na sobie jedynie szorty, a wspinaczkę zakończył na wysokości 7400m n.p.m. z powodu kontuzji. Cztery lata później podczas badań wykazano, że jest on w stanie kontrolować swój układ nerwowy i odpornościowy, a sam twierdził że to wszystko dzięki medytacji i koncentracji. Aktualnie ma tysiące fanów na całym świecie starających się naśladować jego sposób na „zdrowe życie”. Metoda ta skupia się na trzech czynnikach: kontrola oddechu, medytacja i omawiana ekspozycja na zimno.

 

Pojawiają się hipotezy mówiące o korzystnym wpływie zimnych pryszniców na łagodzenie objawów chronicznego zmęczenia, depresji i innych chorób psychicznych. Choć nie zostało to jeszcze potwierdzone badaniami, to biorąc pod uwagę że aż 1,5 miliona Polaków i 350 milionów osób na całym świecie cierpi na depresję, warto zastosować taką metodę hydroterapii jako potencjalne wspomaganie właściwego leczenia, zwłaszcza że nie wiąże się to z wysokimi kosztami i nie wymaga dużej ilości czasu. Biorąc pod uwagę również udowodnione już pozytywne skutki na organizm, zimne prysznice są zdecydowanie warte uwagi. Kluczowe wydaje się być wspieranie adaptacji organizmu do warunków stresowych na zasadzie działania hormezy.

 

Bibliografia:

Dupuy O, Douzi W, Theurot D, Bosquet L, Dugué B. An Evidence-Based Approach for Choosing Post-exercise Recovery Techniques to Reduce Markers of Muscle Damage, Soreness, Fatigue, and Inflammation: A Systematic Review With Meta-Analysis. Front Physiol. 2018 Apr 26;9:403. doi: 10.3389/fphys.2018.00403. eCollection 2018.

Machado, A. F., Ferreira, P. H., Micheletti, J. K., de Almeida, A. C., Lemes, I. R., Vanderlei, F. M., et al. (2016). Can water temperature and immersion time influence the effect of cold water immersion on muscle soreness? A Systematic Review and Meta-Analysis. Sports Med. 46, 503–514. doi: 10.1007/s40279-015-0431-7

Leeder, J., Gissane, C., van Someren, K., Gregson, W., and Howatson, G. (2012). Cold water immersion and recovery from strenuous exercise: a meta-analysis. Br. J. Sports Med. 46, 233–240. doi: 10.1136/bjsports-2011-090061

Vaile, J., Halson, S., Gill, N., and Dawson, B. (2008). Effect of cold water immersion on repeat cycling performance and thermoregulation in the heat. J. Sport Sci. 26, 431–440. doi: 10.1080/02640410701567425

Hing, W. A., White, S. G., Bouaaphone, A., and Lee, P. (2008). Contrast therapy—a systematic review. Phys. Ther. Sport 9, 148–161. doi: 10.1016/j.ptsp.2008.06.001

Bieuzen, F., Bleakley, C. M., and Costello, J. T. (2013). Contrast water therapy and exercise induced muscle damage: a systematic review and meta-analysis. PLoS ONE 8:e62356. doi: 10.1371/journal.pone.0062356

Shevchuk NA, Hydrotherapy as a possible neuroleptic and sedative treatment. Med Hypotheses. 2008;70(2):230-8. Epub 2007 Jul 20.

 Shevchuk NA, Adapted cold shower as a potential treatment for depression. Med Hypotheses. 2008;70(5):995-1001. Epub 2007 Nov 13.

Siems WG1, Brenke R, Sommerburg O, Grune T. Improved antioxidative protection in winter swimmers. QJM. 1999 Apr;92(4):193-8.

Opublikowany dnia 13.01.2019 Damian Samólnik 15423

Powiązane artykuły

Terapia zimnem - 6 korzyści

Jeśli chcesz przyspieszyć swój metabolizm, wzmocnić odporność, zyskać zdrowsze mitochondria oraz lepszy nastrój,...

Mitochondrium - energetyczny silnik komórki

Budowy, a tym bardziej funkcji organizmu człowieka nie da się opisać prostymi słowami i raczej niemożliwe jest...

Układ odpornościowy - naturalne produkty...

Częstymi przyczynami zachorowań ludzi są bakterie, wirusy i pleśnie, które niepożądaną drogą dostaną się do...

Układ odpornościowy - mikrobiota (część 2)

Mikrobiota lub mikrobiom to zespół mikroorganizmów żyjących w danym środowisku, tworzących własny ekosystem. To...

Układ odpornościowy - rodzaje zagrożeń i...

Układ odpornościowy jest jednym z najważniejszych układów ludzkiego organizmu a jednocześnie jednym z najbardziej...

Cordyceps sinensis (Maczużnik chiński) - właściwości zdrowotne

Cordyceps (maczużnik) to rodzaj grzybów rosnących na różnych szerokościach geograficznych. W Polsce spotykane są 3...

Jak dobrze zacząć dzień - woda z cytryną i solą himalajską

Picie wody z cytryną i solą himalajską zaraz po przebudzeniu to łatwy i skuteczny sposób na usprawnienie pracy...

Reishi (Ganoderma lucidum) - triterpeny i antyoksydanty

Grzyb Reishi ma długą historię medycznego zastosowania w naturalnych azjatyckich systemach leczenia. W Chinach jest...

Blog search