Właściwości grzybów Maitake – co wiemy z badań naukowych?

W chińskiej i japońskiej tradycji grzyby Maitake cieszą się dużym uznaniem. Walory kulinarne i unikalny skład chemiczny tego grzyba sprawiły, że to pożądany składnik na talerzu. W zachodniej kulturze wykorzystanie grzybów Maitake w kuchni nie jest tak popularne, natomiast rośnie zainteresowanie ekstraktami z tego grzyba w formie proszku lub kapsułek dla wsparcia zdrowia.

W tym artykule skupimy się na potencjalnych właściwościach, jakie sugerują naukowcy studiujący działanie grzybów Maitake. Dotyczą głównie wpływu na odporność, kontrolę glikemii i na mikroflorę jelitową. Przeczytaj do końca!

Grzyby Maitake – kulinarny grzyb z korzyściami dla zdrowia

Maitake, a właściwie Grifola frondosa z łaciny lub Żagwica listkowata po polsku to grzyb używany i w kuchni jako składnik potraw, i w suplementacji dla zdrowia. Innymi słowy, jest to żywność zdrowa, ale i smaczna, a przy tym niskokaloryczna. Brzmi świetnie, prawda? Nazwa Maitake wywodzi się z języka japońskiego, jednak na dobre osiadła też w języku angielskim. Owocnik tego grzyba składa się z wielu nachodzących na siebie kapeluszy, a wyrasta na obumarłych pniach drzew liściastych.

Uprawy Maitake rozpoczęto w Japonii w latach 80., by pokryć rosnące w społeczeństwie zapotrzebowanie. Wtedy też na dobre rozpoczęto intensywne działania w zakresie analizy składu tego grzyba i studiowania właściwości poszczególnych składników dla zdrowia człowieka. G. frondosa jest jednym z najszerzej badanych gatunków grzybów pod kątem związków nutraceutycznych i terapeutycznych.

Znasz powiedzenie, że gorzki lek najlepiej leczy? Zdarza się, że tak tłumaczymy konieczność spożywania produktów, które kiepski smak kompensują świetnym wpływem na zdrowie. W przypadku Maitake jednak nie ma tego typu kompromisów. Pomimo bogatego profilu składników aktywnych, które świetne działają na zdrowie, grzyby Maitake świetnie smakują. Obfitość aminokwasów, trehalozy i nukleotydów sprawia, że grzyby Maitake mają smak umami z nutką słodyczy. Co ciekawe, suszony i sproszkowany grzyb jest używany nawet jako przyprawa. Włączając proszek z ekstraktem owocników Maitake do swojej suplementacji nie trzeba obawiać się, że miarka ekstraktu zepsuje smak np. kawy czy koktajli.

Właściwości Maitake dla zdrowia

Smak jest zdecydowanym atutem tego grzyba, jednak dla zdrowia potrzebna jest regularność spożywania i niekiedy większe ilości substancji czynnych, niż te, które spożywane są w typowym daniu z dodatkiem grzybków Maitake. Nawet najpyszniejsza potrawa może się znudzić, gdy jest spożywana każdego dnia, dlatego suplementacja ekstraktem może pomóc w zachowaniu regularności. Chcąc osiągnąć korzyści zdrowotne, jakie naukowcy zauważali w swoich badaniach nad Grifola frondosa, najlepiej jest sięgnąć po skoncentrowany ekstrakt w proszku lub zamknięty w kapsułce. Sprawdźmy dokładniej, jakie właściwości zdrowotne zauważane są w badaniach.

Ekstrakt z Maitake testowano w przypadkach PCOS i insulinooporności

Grzyb Maitake jest ciekawym wyborem dla osób, które mają problem z regulacją cukru. W wielu badaniach na zwierzętach zauważono działanie hipoglikemizujące. Z eksperymentów wywnioskowano, że niektóre polisacharydy z Maitake wpływają na szlak sygnalizacji insuliny, dzięki czemu mogą zwiększać wychwyt glukozy do komórek i obniżać poziom cukru we krwi[1].

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to zaburzenie mocno związane z insulinoopornością. W leczeniu PCOS najczęściej stosowane są leki uwrażliwiające na insulinę i obniżające poziom cukru we krwi. Ze względu na przesłanki o hipoglikemicznym działaniu Maitake, naukowcy postanowili sprawdzić jak ekstrakt z tego grzyba zadziała na kobiety z PCOS w kontekście wywoływania owulacji[2]. W badaniu oceniano jak ekstrakt Maitake zadziała u kobiet po leczeniu cytrynianem klomifenu, które nie dało efektów. Gdy ani klomifen, ani ekstrakt Maitake nie dawały dobrych rezultatów, sprawdzano, jak zadziała połączenie tych dwóch substancji.

Rezultaty badania pokazały, że stosowanie nawet samego ekstraktu z Maitake zwiększało szansę na indukcję owulacji u kobiet z PCOS. Zauważono, że ekstrakt Maitake może być wykorzystywany jako wsparcie podczas standardowej kuracji cytrynianem klomifenu, dla zwiększenia efektywności.

Doładowanie układu odpornościowego

Gdy mowa o grzybach funkcjonalnych, to nie może zabraknąć wzmianki o wpływie na immunologię. To wspólny mianownik dla praktycznie wszystkich grzybów witalnych. W przypadku Maitake to właśnie immunomodulacja jest najlepiej udokumentowaną właściwością[1]. Składnikami odpowiadającymi za takie działanie są głównie polisacharydy, szczególnie beta-glukany.

W badaniu na myszach oceniono immunostymulujący potencjał beta-glukanów z Maitake, jednocześnie porównując go z grzybami Shiitake[3]. Wykazano, że składniki Maitake wzmacniają działanie makrofagów i wielu innych komórek związanych z odpornością, takich jak cytotoksyczne komórki T i komórki NK (natural killer). Mogą też zwiększać wydzielanie cytokin, które są cząsteczkami sygnałowymi, w tym interferonów, interleukin, limfokin i czynnika martwicy nowotworu[1][3]. W badaniu Maitake okazało się efektywniejszym immunostymulatorem niż Shiitake, jednak najmocniejszy efekt zauważono przy połączeniu tych dwóch grzybów.

Wpływ na mikrobiom

W ostatnich latach coraz większa ilość badań łączy zdrowotne efekty polisacharydów z Maitake z ich zdolnością do modyfikowania mikrobioty jelitowej. W końcu te polisacharydy, które nie są strawne przez człowieka, mogą posłużyć za pożywkę dla pożytecznych bakterii jelitowych.

Mikrobiota jelitowa odgrywa rolę w utrzymaniu homeostazy immunologicznej, co pokrywa się z ogólnym profilem działania tego grzyba. Sugeruje się, że regulacja składu mikrobioty jelitowej przez polisacharydy Maitake przyczynia się do złagodzenia zaburzeń metabolicznych, takich jak niealkoholowe stłuszczenie wątroby (NAFLD) i cukrzyca[1]. Po podawaniu jednego z polisacharydów wyizolowanych z Maitake zauważono wzrost ilości bakterii Lactobacillus acidophilus i Bacteroides acidifaciens, przy czym pierwszy gatunek wiązany jest z korzystnym wpływem na cukrzycę, a drugi na parametry metaboliczne. To nie jedyne badanie określające wpływ składników Maitake na mikrobiom, a w najbliższych latach zapewne danych pojawi się jeszcze więcej.

Przesłanki o działaniu antynowotworowym

Rola diety w profilaktyce nowotworów stale zyskuje na znaczeniu. Ogromna ilość danych wskazuje na to, że grzyby funkcjonalne w takiej diecie są bardzo pożądane, m.in. dzięki obfitej zawartości beta-glukanów.

Naukowcy w wielu grzybach poszukują substancji, które miałaby w jakiś sposób hamować rozwój raka i przyczyniać się do redukcji ryzyka lub nawet wspomagać organizm w walce z już obecnym nowotworem. Również skład Maitake jest intensywnie brany pod lupę. W przypadku Maitake naukowcy sugerują[1], że istnieją trzy możliwe działania: ochrona zdrowych komórek, zapobieganie przerzutom i hamowanie wzrostu nowotworu. Odkryto zarówno działania bezpośrednie poprzez modulację różnych procesów komórkowych, jak i pośrednie poprzez modulację układu odpornościowego. Pierwsze doniesienia o przeciwnowotworowej aktywności Maitake pochodzą już z 1982 r, a zainteresowanie tym tematem nie słabnie.

Co w tym grzybie sprawia, że suplementacja faktycznie działa?

W owocnikach grzyba Maitake znajdziemy trochę dobrego białka, węglowodanów, błonnika. Zawiera też ergokalcyferol, czyli witaminę D2, a także niezły zestaw minerałów, w tym potas, fosfor, sód, wapń i magnez[1].

Najwięcej uwagi zgarnia tzw. frakcja D (ang. D-fraction) czyli proteoglukan. Jest to kompleks beta-glukanu i białek, przy czym białka obejmują około 30%. We frakcji D położono największe nadzieje i najgłębiej ją przebadano, jednak w Maitake kryją się też inne frakcje[1]. W ciągu ostatnich 3 dekad wyizolowano ponad 47 bioaktywnych frakcji polisacharydowych z owocników, grzybni i podłoża hodowlanego Maitake przy użyciu różnych metod ekstrakcji. Poza frakcją D, najważniejsze to:

• frakcja MD,
• frakcja X,
• Grifolan,
• frakcja MZ,
• MT-α-glukan.

Większość tych frakcji rozpuszczalna jest w wodzie. Są jednak wyjątki, gdzie sama woda nie wystarczy. Dla przykładu frakcję MD (najważniejsza po frakcji D) zazwyczaj ekstrahuje się z wysuszonego proszku z Maitake wrzącą wodą, a następnie izoluje przez wytrącanie etanolem. Wybierając suplement dla siebie, najlepiej jest sięgać po podwójne, wodno-alkoholowe ekstrakty z grzyba.

Choć wszystkie te frakcje są ze sobą spokrewnione pod względem budowy chemicznej, to drobne różnice między nimi sprawiają, że ich działanie biochemiczne znacząco się różni i może przynosić różnorodne korzyści. Dlatego Maitake uznawany jest za bardzo uniwersalny grzyb witalny.

Na ową różnorodność w działaniu wpływają też białka i peptydy zawarte w Maitake, które choć są obecne w wyraźnie mniejszych ilościach niż frakcje polisacharydowe, to również prowadzone są nad nimi badania z ciekawymi wnioskami. Mowa m.in. o glikoproteinach, lektynie HFL, czy białku GFAHP.

Podsumowanie

Maitake to smaczny grzyb, który kryje w sobie wiele nutraceutycznych składników. Według doniesień z badań powinien zyskać uwagę głównie osób z insulinoopornością, cukrzycą lub otyłością, kobiet z PCOS, osób chcących poprawić stan jelit, wesprzeć układ odpornościowy i wdrożyć profilaktykę przeciwnowotworową. Użycie ekstraktu w kapsułkach lub proszku jest łatwym i szybkim sposobem na skorzystanie z właściwości tego grzyba, nawet gdy nie masz umieszczać dań z grzybami w swoim menu każdego dnia.

Źródła:

[1] Wu JY, Siu KC, Geng P. Bioactive Ingredients and Medicinal Values of Grifola frondosa (Maitake). Foods. 2021;10(1):95. Published 2021 Jan 5. doi:10.3390/foods10010095

[2] Chen JT, Tominaga K, Sato Y, Anzai H, Matsuoka R. Maitake mushroom (Grifola frondosa) extract induces ovulation in patients with polycystic ovary syndrome: a possible monotherapy and a combination therapy after failure with first-line clomiphene citrate. J Altern Complement Med. 2010;16(12):1295-1299. doi:10.1089/acm.2009.0696

[3] Vetvicka V, Vetvickova J. Immune-enhancing effects of Maitake (Grifola frondosa) and Shiitake (Lentinula edodes) extracts. Ann Transl Med. 2014;2(2):14. doi:10.3978/j.issn.2305-5839.2014.01.05

AUTOR