Kawa - wpływ na zdrowie i funkcje mentalne

Bez wątpienia kawę można nazwać napojem XXI wieku. Jej efekty oraz smak sprawiają, że jest ona najczęściej spożywanym napojem na świecie. Oprócz nietypowego smaku stanowi główne źródło kofeiny, której przypisuje się różne prozdrowotne i wydajnościowe efekty. W artykule przeanalizowano dotychczasowe dokonania nauki w obrębie kawy oraz wpływ kofeiny na zdrowie, wydolność organizmu i funkcje mentalne.

1. Krótka historia kawy
2. Skład
3. Bezpieczeństwo spożycia.
4. Kuloodprona kawa – naukowe podstawy
5. Kawa a zmniejszona śmiertelność i choroby XXI wieku.
6. Redukcja tkanki tłuszczowej.
7. Kawa a poprawa wyników w sportach wytrzymałościowych.
8. Jak mała czarna wpływa na możliwości naszego mózgu?

Krótka historia kawy

Wskazanie populacji lub okresu kiedy kawa została odkryta przez ludzkość jest niezwykle trudne. Sama historia tego wydarzenia jest niezwykle zawiła i oparta na różnych wątkach. Według danych szacunkowych, pierwsze uprawy mogły pojawić się w VI wieku n.e. Jednakże pierwsza zachowana i znana na obecną chwilę pisemna wzmianka pochodzi z X wieku. Legenda otrzymania tego napoju przez ludzkość związana jest z Islamem. Samo słowo „kawa” wywodzi się z arabskiego słowa „quahweh”, co wynikało z faktu, iż muzułmanie nie mogli spożywać wina. Powyższe pojęcie miało być poetycką odmianą określenia powyższego napoju alkoholowego, a tym samym jego zastąpieniem. Pierwsze dane dotyczące odkrycia dziko rosnącej kawy pochodzą z około 850 roku, a dokładniej z terenów Etiopii.

Kawa skład

Kawa zawiera w sobie wiele różnego rodzaju związków. Najważniejszymi są kofeina, przeciwutleniacze oraz diterpeny. Tworzą one wyjątkowy smak wyróżniający ją na tle innych napojów. Ponadto, to one są głównie odpowiedzialne za podnoszenie wydajności organizmu pod kątem zdolności psychicznych oraz fizycznych. Wybierając rodzaj kawy, poszukujmy produktów organicznych. Kawa należy do najczęściej opryskiwanych upraw na świecie. Przyrządzając kawę poddajemy ją ekstrakcji gorącą wodą, co w rezultacie sprawia, że do naszej filiżanki trafiają również substancje chemiczne użyte podczas hodowli kawy. Z tego względu należy zwrócić szczególną uwagę na jakość i pochodzenie ziaren.

Bezpieczeństwo spożycia

Ze względu na stały wzrost konsumentów tego trunku, zaczęto w konsekwencji prowadzić badania analizujące bezpieczeństwo dziennego spożycia kofeiny. Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności, dziennie nie powinno się przekraczać dawki 400mg. Można także spotkać się ze stwierdzeniami, iż nie należy spożywać więcej niż trzech filiżanek dziennie, a więc około 300mg kofeiny. Jako skutki niepożądane przedawkowania kofeiny wskazuje się kołatanie serca, bóle, bezsenność czy pojawianie się lęków.

Kobiety w ciąży lub karmiące, według ekspertów nie powinny natomiast spożywać więcej niż 200mg tego związku w trakcie dnia. Pojawiają się jednak również dane, według których spożywanie kawy w ciąży może prowadzić do zwiększenia ryzyka niskiej masy urodzeniowej u dziecka czy też przedwczesnego porodu.

Warto także zwrócić uwagę na godzinę spożycia kawy. Według danych średni okres półtrwania kofeiny w osoczu wśród zdrowej populacji wynosi średnio 5 godzin. Jednakże faza eliminacji tego związku z organizmu trwać może pomiędzy 1,5 - 9,5 godziny. Wynika to z faktu wrodzonej zmienności indywidualnej naszych organizmów. Szacowanym umownym punktem maksymalnego spożycia kawy kofeinowej będzie godzina 15:00. Wynika to z faktu, iż kawa stymulując układ nerwowy, może wzmagać czuwanie i podtrzymywać aktywność intelektualną, która im bliżej pory snu, powinna ulegać stopniowemu obniżeniu. Poznanie własnego organizmu pozwoli określić, do której godziny możemy wypić tego typu napój przesuwając  maksymalny punkt wyjściowy spożycia, aby nie cierpieć na bezsenność.

Kuloodporna kawa –naukowe podstawy

Rozwiązanie to zostało rozpropagowane przez Dave’a Asprey’a. Do kawy zaczęto dodawać masło Ghee oraz olej MCT. Ze względu na stosunkowo wysoką zawartość tłuszczu, bulletproof coffe zyskuje coraz większe zainteresowanie wśród osób stosujących dietę ketogeniczną. Analizując całe zamieszanie pod kątem naukowym, trudno jest jednak znaleźć jakiekolwiek wzmianki w świecie nauki odnoszące się do tego typu napoju. Na pewno nie powinniśmy stosować tego typu rozwiązania zamiennie ze śniadaniem (a niestety tego typu pomysły pojawiają się w Internecie). Powyższe składniki należałoby jednak w tym przypadku oddzielnie przeanalizować.

Jak wiemy, sama kawa wpływa pozytywnie na psychologiczne i fizyczne aspekty naszego organizmu.  Niektóre badania naukowe przeprowadzone z wykorzystaniem masła ghee wskazują, że może ono przyczyniać się do obniżania poziomu cholesterolu w surowicy krwi, trójglicerydów, estrów cholesterolu czy fosfolipidów. Pojawiają się jednak  także dane antagonistyczne. Ponadto warto także zwrócić uwagę, iż badania częściej przeprowadzane są na szczurach lub innych zwierzętach, niż na ludziach, stąd też mamy mało miarodajnych danych na ten temat.

Ostatnim ze wspomnianych składników jest olej MCT. Według niektórych publikacji naukowych, może on przyczyniać się do redukcji masy ciała bez negatywnego wpływu na profile lipidowe. Pojawiają się także publikacje odnoszące się do wpływu MCT na zwiększenie wydajności wysiłkowej, co związane jest z poprawą biogenezy metabolizmu mitochondriów. Warto także wspomnieć o badaniach, które mogą być ważne dla osób stosujących dietę ketogeniczną. Zgodnie z ostatnimi kilkoma publikacjami, ketony pochodzące z MCT mogą kompensować deficyt glukozy w mózgu. Na obecną chwilę brakuje jednak twardych naukowych dowodów, które wskazałyby jaka dawka  (MCT) pozwala na uzyskiwanie prozdrowotnych benefitów. Należy także zwrócić uwagę, iż pojawiają się publikacje według, których długotrwałe stosowanie oleju w zbyt dużych porcjach, może negatywnie wpływać na organizm.

Całe powyższe zagadnienie jest ciekawe, jednakże ze względu na zbyt wiele pytań i niejasności, należy obecnie traktować je jako ciekawostkę. Wypicie kuloodpornej kawy od czasu do czasu nie powinno jednak negatywnie wpływać na zdrowie (przynajmniej nie ma ku temu na obecną chwilę naukowych przeciwwskazań).

Kawa a zmniejszona śmiertelność i choroby XXI wieku

Najważniejszą korzyścią, są bez wątpienia dane obserwacyjne, zgodnie z którymi spożywanie kawy może obniżyć ryzyko zgonu nawet o 10%. Oczywiście rezultatu tego nie można rozpatrywać w sposób ogólny. Wpływ na to ma wiele różnego rodzaju zjawisk przyczynowo skutkowych, jednakże jest to dobry prognostyk dla kawoszy.

Za przykład można podać badania przeprowadzone przez Grosso i wsp. (2018), którzy wykazali, że spożycie kawy wśród osób niepalących wpływa na zmniejszenie ryzyka śmiertelności z powodu ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, choroby niedokrwiennej serca, czy udaru mózgu. Oznacza to, że kawa może zapobiegać powstawaniu powyższych chorób. Nie wykazano tak silnych związków w przypadku osób palących. Co ciekawe większe profity w tym przypadku na tle panów czerpią kobiety. Oprócz tego ważną pracą badawczą była analiza 1 109 272 osób, przeprowadzona przez Dinga i wsp. (2014). Wykazali oni znaczny spadek ryzyka cukrzycy typu II u osób spożywających od 1 do 6 filiżanek dziennie.

Redukcja tkanki tłuszczowej

Aby wyjaśnić powyższy nagłówek, należy odnieść się do badań prowadzonych w XXI wieku. Według naukowców, kofeina poprawia utrzymanie masy ciała poprzez zjawisko termogenezy oraz utleniania tłuszczu. Jest to związane z jej oddziaływaniem na współczulny układ nerwowy, który ma wpływ na regulację bilansu energetycznego i lipolizy (rozpadu lipidów na glicerol i wolne kwasy tłuszczowe).

Kawa a poprawa wyników w sportach wytrzymałościowych

Spożycie kawy kofeinowej godzinę przed treningiem wytrzymałościowym, można porównać do turbodoładowania, które zostanie wykorzystane w trakcie startu. Badania przeprowadzone na rowerzystach, triathlonistach czy biegaczach, wykazały znaczną poprawę wydajności organizmu. Warto, w tym przypadku nadmienić, że nie wykazano poprawy wyników wśród osób spożywających kawę bezkofeinową.

Jak mała czarna wpływa na możliwości naszego mózgu?

Zhowu i wsp (2018) na łamach Scientific Reports, opublikowali obszerną analizę dotyczącą wpływu kawy na zdolności poznawcze naszego mózgu. Autorzy wykazali, iż kawa nie wpływa na długoterminową poprawę naszej pamięci czy funkcji poznawczych. Podobnych spostrzeżeń w ostatnich latach było znacznie więcej. Dlatego zaczęto wnikliwiej analizować wpływ kawy oraz kofeiny na krótkotrwałe turbodoładowanie naszych zdolności psychicznych. Drobiazgowa analiza różnego rodzaju rozwiązań wykazała, iż kawa może wpływać na krótkotrwałe zwiększenie naszych możliwości poznawczych. Co ważne wykazano, iż poprawia działanie pamięci epizodycznej, pamięci roboczej, poziomu skupienia czy czasu reakcji, co było związane zarówno z piciem kawy z kofeiną, jak i bez. Oznacza to, że pozytywnego wpływu na nasz mózg nie powinniśmy upatrywać w samej kofeinie, a raczej w bioaktywnych związkach zawartych w kawie, wywołujących powyższy efekt.

Bibliografia:

Chamma CM, Bargut TC, Mandarim-de-Lacerda CA, Aguila MB, A rich medium-chain triacylglycerol diet benefits adiposity but has adverse effects on the markers of hepatic lipogenesis and beta-oxidation, Food & Function, 8(2), 2017, s. 778 – 787.

Ding M, Bhupathiraju SN, Chen M, van Dam RM, Hu FB., Caffeinated and decaffeinated coffee consumption and risk of type 2 diabetes: a systematic review and a dose-response meta-analysis, Dabetes Care, 37(2), 2014, s. 569 – 586.

Grosso G, Micek A, Godos J, Sciacca S, Pajak A, Martínez-González MA, Giovannucci EL, Galvano F., Coffee consumption and risk of all-cause, cardiovascular, and cancer mortality in smokers and non-smokers: a dose-response meta-analysis, European journal of epidemiology, 31(12), 2016, s. 1191 – 1205.

Harpaz E, Tamir S, Weinstein A, Weinstein Y., The effect of caffeine on energy balance, Journal of Basic and clinical physiology and pharmacology, 28(1), 2017, s. 1 – 10.

Hodgson AB, Randell RK, Jeukendrup AE, The metabolic and performance effects of caffeine compared to cofce Turing endurance exercise, PlosOne, 8(4), 2013.

Ivy JL, Kammer L, Ding Z, Wang B, Bernard JR, Liao YH, Hwang J., Improved cycling time-trial performance after ingestion of a caffeine energy drink, International journal of sport nutrition and exercise metabolism, 19(1), 2009, s. 61 – 78.

Karandikar Y.S., Bansude A.S., Angadi E.A., Comparision between the effect of cow glee and butter on memory and lipid profile of wistar rats, Journal of Clinical & Diagnostic Research. 2016, 10(6).

Mumme K, Stonehouse W., Effects of medium-chain triglycerides on weight loss and body composition: a meta-analysis of randomized controlled trials, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 115(2), 2015, s. 249 – 263.

Mumme K, Stonehouse W., Effects of medium-chain triglycerides on weight loss and body composition: a meta-analysis of randomized controlled trials, Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 115(2), 2015, s. 249 – 263.

O'Keefe JH, DiNicolantonio JJ, Lavie CJ., Coffe for cardioprotection and longevity, Progress in cardiovascular diseases, 61(1), 2018, s. 38 – 42.

 Shukitt-Hale B, Miller MG, Chu YF, Lyle BJ, Joseph JA., Coffee, but not caffeine, has positive effects on cognition and psychomotor behavior in aging, Age, 35(6), 2013, s. 2183 – 2192.

Smith R.F., A history of cofce, Coffe, 1985, s. 1 – 12.

St-Onge MP, Ross R, Parsons WD, Jones PJ., Medium-chain triglycerides increase energy expenditure and decrease adiposity in overweight men, Obeisty Research, 11(3), 2003, s. 395 – 402.

Wang Y., Liu Z., Han Y., Xu J., Huang W., Li Z., Medium chain triglycerides enhances exercise endurance through the increased mitochondria biogenesis and metabolism, Plos One, 13(2), 2018, s. 1 – 11.