Metylowane witaminy z grupy B – dlaczego są lepszym wyborem?

Kompleksy witamin z grupy B to wyjątkowo popularna grupa suplementów diety. Rynek oferuje wiele różnych konfiguracji takich kompleksów. Pomiędzy różnymi produktami zauważamy różnice w dawkach, składnikach dodatkowych, ale też formach poszczególnych witamin. Szczególnie ostatni parametr jest tym, na który zwracają uwagę świadomi konsumenci. Od kilku lat trendem jest wybieranie B-Complexów, które zawierają aktywne formy witamin B. „Metylowane” witaminy to określenie, które najczęściej mamy w głowie szukając dobrego kompleksu witamin B dla siebie. Ale co to właściwie oznacza, że witaminy są metylowane? Czy wszystkie muszą takie być? I co to w ogóle daje? Te kwestie bierzemy na tapet w poniższym artykule. Przeczytaj do końca!

Po co nam witaminy z grupy B?

Witaminy z grupy B mają niezwykle szeroki zakres działania. Te 8 substancji, choć wykazują wiele synergii w działaniu i ściśle ze sobą współpracują, to chemicznie są całkowicie różnymi tworami. Mają kompletnie różne struktury i bynajmniej nie zostały ze sobą powiązane przez chemiczne podobieństwo. To, co je łączy, to że wszystkie są rozpuszczalne w wodzie. W związku z tym niemalże wszystkie muszą być uzupełniane każdego dnia, ponieważ nie możemy ich magazynować. Wyjątkiem jest witamina B12, którą nasze wątroby chętnie przyjmują do swego magazynu i trzymają w nim nawet kilkanaście miesięcy.

Każda z witamin z grupy B ma swoje indywidualne właściwości. Są one na tyle rozległe, że każda zasługuje na własny artykuł. Jeśli jednak chodzi o właściwości całego B-Complexu, to najważniejsze są:

• wpływ na zdrowie układu nerwowego i metabolizm neuroprzekaźników,
• regulacja samopoczucia i poziomu energii,
• produkcja krwi i kontrola stanów zapalnych w naczyniach krwionośnych,
• regulacja metabolizmu energetycznego,
• pomoc w funkcjonowaniu układu odpornościowego,
• udział w procesie podziału komórek.

Ta lista absolutnie nie jest zamknięta, ponieważ B-Complex wpływa na funkcjonowanie dosłownie całego organizmu. Wymienić można też wpływ na metabolizm hormonów steroidowych, na stan błon śluzowych, skóry, włosów i paznokci oraz wiele, wiele więcej.

Poszczególne witaminy sprawdzają się dobrze w przypadkach, gdy precyzyjnie wiemy, które witaminy są niedoborowe lub mamy konkretne problemy zdrowotne, w których dana witamina pomaga. Ścisłe synergie są powodem, dla którego we wszystkich innych przypadkach (profilaktyka, ogólne problemy zdrowotne itp.) najczęściej rekomenduje się suplementowanie całego B-Complexu zamiast eksperymentowania z pojedynczymi witaminami B.

Co oznacza, że witaminy B są metylowane?

Często można spotkać się z określeniami takimi jak metylowane witaminy B lub metylowany B-Complex, jednak jest to swego rodzaju skrót myślowy. Używając tych pojęć, najczęściej mamy na myśli cały kompleks witamin z grupy B, wśród których metylowane są te, które mogą takie być. A jedynie dwie witaminy z B-Complexu mogą występować w formie metylowanej. Są to:

• witamina B9 – metylofolian, 5-MTHF;
• witamina B12 – metylokobalamina.

Tradycyjne, proste formy tych witamin to odpowiednio kwas pteroilomonoglutaminowy (zazwyczaj nazywany po prostu syntetycznym kwasem foliowym) oraz cyjanokobalamina. Suplementy z tymi formami są dużo tańsze (a przynajmniej powinny takie być, ze względu na niskie ceny surowców), jednak mają gorszą reputację.

Jaka jest przewaga metylowanych form witamin B? Witaminy B9 i B12 w formach metylowanych są aktywne i gotowe do działania. Innymi słowy są to formy, które w pewnym sensie przeszły już procesy (dołączenie grupy metylowej), które i tak zaszłyby w organizmie, zanim można by je było wykorzystać.

Warto tutaj podnieść temat witaminy B6. Ta witamina działa w ścisłej współpracy z witaminami B9 i B12. Często zależy nam na suplementowaniu wszystkich trzech witamin w komplecie. Czy witamina B6 nie powinna być również metylowana? Otóż w jej przypadku proces metylacji nie zachodzi. Metylowana witamina B6 po prostu nie istnieje. Można jednak wybrać formę P5P (5’-fosforan pirydoksalu). Ta forma, choć nie jest metylowana, to jest biologicznie aktywną formą B6. Relacja P5P do zwykłej witaminy B6 (pirydoksyna HCl) jest taka sama jak metylokobalaminy do cyjanokobalaminy.

Witaminy z grupy B a mutacja MTHFR

Znaczącym czynnikiem, który wpływa na wybór form witamin z grupy B, jest to, jaką mamy konfigurację genu MTHFR. Gen MTHFR odpowiada za produkcję enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianu (również oznaczamy go akronimem MTHFR), który uczestniczy w metabolizmie kwasu foliowego. Ten enzym odpowiada za przekształcenie kwasu foliowego do jego aktywnej formy. Tą aktywną formą jest 5-metylotetrahydrofolian (5-MTHF).

Mutacja genu MTHFR, a precyzyjniej mówiąc polimorfizm genu MTHFR to zaburzenie genetyczne, które osłabia konwersję folianu do aktywnej formy. Taki defekt ogranicza wiele ważnych procesów biochemicznych, ponieważ niewydolny MTHFR oznacza osłabioną metylację DNA, RNA i białek, co ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu i ryzyko chorób. Jednak to, co może najbardziej doskwierać i na czym najmocniej skupiają się naukowcy i lekarze, to nadmierna akumulacja homocysteiny. Więcej o homocysteinie powiemy w dalszej części artykułu.

Mutacje genetyczne być może wydają się ekstremalnym tematem, jednak jest to złudne wrażenie, ponieważ może dotyczyć nawet 50% populacji (!) rasy białej, kaukaskiej. Właśnie ze względu na bardzo dużą częstość występowania poprawniejszą formą określenia jest polimorfizm zamiast mutacji, ponieważ mutacja z zasady jest zjawiskiem rzadkim. Dla uproszczenia jednak będziemy posługiwać się terminem mutacja MTHFR, ponieważ tak przyjęło się w środowisku.

Suplementacja witamin B w przypadku mutacji genu MTHFR

W przypadku mutacji MTHFR zastosowanie suplementacji metylofolianem praktycznie całkowicie rozwiązuje problem. On może być wykorzystywany od razu i nie potrzebuje enzymu MTHFR do działania, tak jak jest to w przypadku zwykłego kwasu foliowego.

Popularną praktyką jest suplementowanie kompletu B6, B9 i B12 w aktywnych formach, gdy zostanie zdiagnozowana mutacja MTHFR. Niekiedy do kompletu dołączana jest też witamina B2, a najłatwiejszym rozwiązaniem jest użycie całego B-Complexu.

Po co aż taki zestaw, gdy MTHFR bezpośrednio wpływa tylko na metabolizm B9? Ze względu na synergiczne działanie, uzupełnienie całego kompletu daje dużo szybsze i bardziej kompleksowe efekty. Użycie tych kilku witamin jednocześnie pozwala nasilić metabolizm homocysteiny na kilka sposobów równocześnie. W taki sposób efekty są szybsze, lepsze i bardziej odczuwalne. Szczegółowe mechanizmy poznasz pod kolejnym nagłówkiem.

Poza tymi witaminami w kompleksach na wsparcie przy mutacji MTHFR lub dla efektywnego obniżania poziomu homocysteiny niekiedy stosuje się również betainę, czyli trimetyloglicynę. Ta substancja, jako skuteczny donor grup metylowych, pomaga w procesie remetylacji homocysteiny, jednak wykorzystując inny enzym niż metylofolian - metylotransferazę betaina-homocysteina (BHMT).

Solve Labs Complete B-Complex zawiera wszystko, co w tym przypadku potrzebne – metylowane witaminy B9 i B12, aktywną B6, witaminę B2 i betainę, którym towarzyszą pozostałe witaminy B, PABA, inozytol i cholina.

Rola witamin B w regulacji metabolizmu homocysteiny

Homocysteina to aminokwas siarkowy powstający w metabolizmie metioniny. Podwyższony poziom homocysteiny w osoczu (hiperhomocysteinemia), uznawany jest za niezależny czynnik ryzyka chorób układu krążenia i naczyń mózgowych. Nadal nie jest jednak jasne, czy homocysteina jest tylko markerem, czy czynnikiem wywołującym choroby. Niemniej ważne jest, by nie dopuszczać do jej wzrostu ponad fizjologiczne normy. Poziom homocysteiny jest jednym z wartościowych markerów ogólnego stanu zdrowia.

Niektóre aspekty wpływu witamin B na homocysteinę już zostały wspomniane. Dla podsumowania, najważniejsze procesy to:

• udział witaminy B9 i B12 w remetylacji homocysteiny z udziałem enzymu syntazy metioniny (MS); metylokobalamina (B12) jest koenzymem dla enzymu, który przenosi grupę metylową z metylofolianu na homocysteinę;
• udział witaminy B6 w procesie transsulfuracji homocysteiny do cystationiny jako kofaktor enzymu beta-syntazy cystationiny (CBS);
• udział witaminy B2 w procesie metylacji kwasu foliowego jako kofaktor enzymu reduktazy metylenotetrahydrofolianu (MTHFR); B2 jest kofaktorem dla MTHFR, a udokumentowano w badaniach, że szczególnie w przypadku homozygotycznej mutacji MTHFR 677C→T suplementacja B2 wspomaga aktywność enzymu.

Witaminy B2, B6, B9 i B12 aktywnie uczestniczą w cyklu metioniny i homocysteiny. Źródło grafiki: doi:10.3390/nu8020068

Niedobory tych witamin (wszystkich razem lub nawet jednej z nich) prowadzą do zwiększonego ryzyka akumulacji homocysteiny w organizmie. Homocysteina w nadmiarze nasila stany zapalne naczyń krwionośnych i mocno zwiększa ryzyko miażdżycy. Z badań znamy jednak o wiele więcej zagrożeń płynących z nadmiaru homocysteiny, jak chociażby negatywny wpływ na samopoczucie i ryzyko depresji.

W przypadku zdiagnozowania hiperhomocysteinemii włączenie do suplementacji B-Complexu jest jednym z głównych podejmowanych działań. Użycie suplementu z aktywnymi formami witamin jest wtedy bardzo pożądane.

Jakie mogą być skutki niedoboru witamin B?

Większość witamin z grupy B uczestniczy w regulacji gospodarki energetycznej i w funkcjonowaniu układu nerwowego. Przy ich niedoborze istnieje duże ryzyko nasilonego zmęczenia, problemów z koncentracją i pogorszenia nastroju.

Niedobór witamin B będzie dotkliwy dla układu sercowo-naczyniowego. Gdy utrzymuje się długo, może zwiększać ryzyko miażdżycy przez wzrastający poziom homocysteiny. Witaminy B uczestniczą też w procesach krwiotwórczych, a ich braki mogą doprowadzić do niedokrwistości.

Niedobór szczególnie witaminy B9 może utrudniać zajście w ciążę. A nawet gdy się to uda, to niedobór B9 jest silnym czynnikiem ryzyka poronień lub wad rozwojowych płodu. Z tego względu rekomendowane jest profilaktyczne stosowanie witaminy B9 przez wszystkie kobiety w wieku rozrodczym, gdy występuje możliwość zajścia w ciążę.

Pamiętajmy, że warto się skupiać głównie na niedoborach funkcjonalnych. Jeśli nasze organizmy nie są w stanie przyswoić lub odpowiednio przetworzyć danego składnika, to nawet jeśli dostarczamy go z dietą odpowiednio dużo, nadal możemy doświadczyć objawów niedoboru.

Kto najbardziej skorzysta z metylowanych witamin B?

Najsilniejsze korzyści oczywiście zanotują osoby z homozygotycznym polimorfizmem genu MTHFR. Jest to najsilniejsze i najbardziej oczywiste wskazanie do wyboru metylowanej formy kwasu foliowego.

Poza zaburzeniami genetycznymi warto wybrać B-Complex w aktywnych formach szczególnie w przypadkach, gdy szybkie uzupełnienie ich poziomu daje szanse na poprawę stanu danej osoby. Takimi przypadkami mogą być:

• anemia megaloblastyczna,
• nadmiar homocysteiny,
• zaburzenia nastroju,
• nadmierne odczuwanie zmęczenia,
• starania o ciążę.

Aktywny B-Complex to też pewniejszy wybór, który pozwalający ominąć niektóre genetyczne predyspozycje do słabszego wykorzystywania witamin nawet, gdy o nich nie wiemy.

Czy niedobór witamin z grupy B można zbadać?

W laboratoriach medycznych można wykonać badania stężenia pojedynczych witamin we krwi, głównie kwasu foliowego i witaminy B12. Jednak czy wyniki są miarodajne? Potrzeba odpowiedniej wiedzy, by je odpowiednio zinterpretować, a do tego zazwyczaj potrzebne są badania uzupełniające. Kierując się jedynie logiką, łatwo jest popełnić błąd w interpretacji wyników badań samych witamin.

Jednym z popularniejszych, funkcjonalnym markerów nasycenia witaminami B6, B9 i B12 jest homocysteina. Gdy homocysteina osiąga wysokie stężenia, to z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, że choć jednej z tych witamin nam brakuje. Pewne wnioski można wyciągnąć także z analizy parametrów morfologii, choć będzie to bardziej furtka do dalszej diagnostyki, niż samodzielna podstawa do oceny czy mamy niedobór, czy nie.

Najlepiej opisane są możliwości diagnostyczne w przypadku oceny nasycenia witaminą B12. Tutaj można wykonać badania parametrów, które dadzą dużo precyzyjniejsze wnioski, niż zwykłe oznaczanie witaminy B12 we krwi. Poza homocysteiną, dla pełnego obrazu bada się też:

• holo-TC, czyli holotranskobalaminę,
• MMA, czyli kwas metylomalonowy.

Podsumowanie

Wybór suplementu B-Complex z aktywnymi formami może przynieść dużo korzyści. Szczególnym elementem, na który warto zwracać uwagę, jest to, by w B-Complexie witaminy B9 i B12 były w formach metylowanych, czyli odpowiednio metylofolianu i metylokobalaminy. Najważniejszą jest to, że w ten sposób minimalizujemy ryzyko kiepskiego wykorzystania witamin. Przyjmując od razu gotowe do działania formy, mamy mniej rzeczy, które mogłyby się po drodze popsuć. W ten sposób po prostu zwiększamy szanse na sukces i pozytywne efekty suplementacji.

AUTOR

Źródła:

Kennedy DO. B Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy--A Review. Nutrients. 2016;8(2):68. Published 2016 Jan 27. doi:10.3390/nu8020068

Škovierová H, Vidomanová E, Mahmood S, et al. The Molecular and Cellular Effect of Homocysteine Metabolism Imbalance on Human Health. Int J Mol Sci. 2016;17(10):1733. Published 2016 Oct 20. doi:10.3390/ijms17101733

Liew SC, Gupta ED. Methylenetetrahydrofolate reductase (MTHFR) C677T polymorphism: epidemiology, metabolism and the associated diseases. Eur J Med Genet. 2015;58(1):1-10. doi:10.1016/j.ejmg.2014.10.004